Ύπνε που παίρνεις τα παιδιά

H Βιολογία μας λέει αυτό: Καθώς το εφηβικό σώμα περνά στην εφηβεία , ο κιρκάδιος ρυθμός του μετατοπίζεται ουσιαστικά τρεις ώρες προς τα πίσω . Ξαφνικά, το να πηγαίνει για ύπνο στις εννέα ή δέκα το βράδυ δεν είναι απλά μια έλξη , αλλά μάλλον μια βιολογική ανάγκη. Μελέτες σε εφήβους σε όλο τον κόσμο έχουν διαπιστώσει ότι ο εφηβικός εγκέφαλος δεν ξεκινά την απελευθέρωση μελατονίνης μέχρι στις έντεκα το βράδυ και συνεχίζει την άντληση της ορμόνης αρκετά μετά την ανατολή του ήλιου. Οι  ενήλικες, εν τω μεταξύ, έχουν ελάχιστη έως καθόλου μελατονίνη στο σώμα τους όταν ξυπνούν. Έτσι, η μελατονίνη ξεχύνεται σαν θάλασσα μέσα από το αίμα, κάνοντας τους εφήβους που πιέζονται να ξυπνήσουν πριν τις 8, να μη μπορούν να ξυπνήσουν  και να μη θέλουν τίποτε άλλο παρά να τους αφήσουμε να κοιμηθούν ώστε να ανταποκριθούν στην ανάγκη που υπαγορεύει το σώμα τους. Λόγω της μετατόπισης του κιρκάδιου ρυθμού τους, το να ζητάς από έναν έφηβο να αποδίδει καλά στην τάξη νωρίς το πρωί, είναι σαν να θεωρείς ότι δεν υπάρχει το jetlag στα υπερατλαντικά ταξίδια, και μάλιστα όταν ταξιδεύεις τέσσερα ολόκληρα χρόνια .
Ο Randall επισημαίνει ότι η  ώρα έναρξης του σχολείου νωρίς το πρωί, ανάγεται σε μια εποχή που οι έφηβοι πήγαιναν στη δουλειά μετά το σχολείο ή έκαναν διάφορες εργασίες  στα χωράφια, και γι αυτό η ώρα έναρξης του σχολείου ήταν τόσο νωρίς το πρωί, ώστε να εξυπηρετεί όλες τις ανάγκες.  Άρα, ο κιρκάδιος ρυθμός της καρδιάς των εφήβων έγινε πρόβλημα μόνο  κατά τον προηγούμενο αιώνα, όταν άλλαξαν τα πολιτιστικά πρότυπα όσον αφορά την παιδική εργασία.

Όμως, παρά τις μεγάλες πολιτιστικές αλλαγές που έχουν αλλάξει τα πρότυπα εργασίας των εφήβων, αυτές οι υψηλής «έντασης εργασίας» ευθύνες μετά το σχολείο και η αντικατάστασή τους με ψυχαγωγικές δραστηριότητες (αθλητισμός , μουσική , εξωσχολικές δραστηριότητες), δεν μπόρεσαν να εξελιχθούν ανάλογα. Οι βιολογικά ακατάλληλες ώρες έναρξης του σχολείου συνεχίζουν να εφαρμόζονται. Οι συνέπειες , όπως αποδεικνύεται , είναι πολύ σοβαρότερες από την απλή εφηβική οργή που ξεσπά στο ξυπνητήρι ή στην άτυχη μητέρα που προσπαθεί να τους ξυπνήσει: Η έλλειψη ύπνου επηρεάζει τον εφηβική εγκέφαλο με τον ίδιο τρόπο που επηρεάζει τον ενήλικο, αλλά περισσότερο. Η χρόνια στέρηση του ύπνου σε εφήβους μειώνει την ικανότητα του εγκεφάλου να μαθαίνει νέες πληροφορίες , και μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματικά προβλήματα όπως η κατάθλιψη και η επιθετικότητα . Οι ερευνητές πιστεύουν τώρα ότι τα προβλήματα ύπνου είναι η αιτία, και όχι μια παρενέργεια της εφηβικής κατάθλιψης . Σε μια μελέτη από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, έφηβοι που πήγαν για ύπνο στις 10 το βράδυ ή νωρίτερα, είχαν λιγότερες πιθανότητες να υποφέρουν από κατάθλιψη ή σκέψεις αυτοκτονίας από εκείνους που έμεναν ξύπνιοι τακτικά και μετά τα μεσάνυχτα.

Ο Randall υποδεικνύει μια ριζικά απλή λύση που προτείνεται από ένα σχολείο στην Edina της Μινεσότα, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 :
Αφού οι μαθητές των οποίων ο εγκέφαλος είχε ξυπνήσει  είχαν περισσότερες πιθανότητες να μάθουν κάτι περισσότερο από εκείνους που κοιμόντουσαν, το διοικητικό συμβούλιο αποφάσισε να αλλάξει την ώρα έναρξης του σχολείου  μία ώρα και πέντε λεπτά αργότερα, δηλαδή στις 8:30. Ήταν η πρώτη φορά στις ΗΠΑ, που μια  η σχολική περιφέρεια άλλαξε το πρόγραμμα ενός σχολείου για να ικανοποιήσει τις ανάγκες για ύπνο των εφήβων.
Αλλά η απάντηση , η οποία και αποκάλυψε μια αμφισβητήσιμη ιεράρχηση των προτεραιοτήτων, δεν ήταν αυτό που οι εκπαιδευτικοί περίμεναν :
Μερικοί γονείς παραπονέθηκαν ότι με το νέο πρόγραμμα δεν θα μπορούν τα παιδιά τους να πηγαίνουν για αθλητισμό ή για άλλα μαθήματα μετά το σχολείο . Άλλοι δήλωσαν ότι χρειάζονται τα παιδιά τους στο σπίτι για να προσέχουν τα αδέλφια τους. Ωστόσο, το πιο επίμονο παράπονο ήταν ότι η μεταφορά  της ώρας έναρξης αργότερα δεν θα οδηγήσει σε πιο ξεκούραστα παιδιά , αλλά το αντίθετο.  Η κριτική υποστήριξε ότι οι έφηβοι θα χρησιμοποιήσουν τον επιπλέον χρόνο για να μείνουν ξύπνιοι πιο αργά το βράδυ, επιδεινώνοντας το πρόβλημα και κάνοντας τη ζωή των γονιών τους ακόμα πιο δύσκολη .
Το σχολείο, όμως , επέμεινε στην απόφασή του για το όλο το σχολικό έτος. Ανατέθηκε  μάλιστα σε ένα ερευνητή να εκτιμήσει πώς οι πολιτικές του σχολείου επηρεάζουν τους μαθητές. Ο ερευνητής για να διερευνήσει τις επιπτώσεις του πειράματος πραγματοποίησε εκτενείς συνεντεύξεις με τους μαθητές, τους γονείς, τους προπονητές και τους δασκάλους . Ένα χρόνο αργότερα, παρουσίασε τα σαφή πορίσματα της έρευνας:
Παρά τους φόβους ορισμένων γονέων, οι έφηβοι είχαν στην πραγματικότητα δαπανήσει τον επιπλέον χρόνο για να κοιμηθούν περισσότερο, και ανέφερα ότι ήρθαν στο σχολείο νιώθοντας ξεκούραστοι και σε εγρήγορση. Την ίδια στιγμή, ο αριθμός των συμπλοκών στο σχολείο μειώθηκε, λιγότεροι μαθητές ανέφεραν αίσθημα κατάθλιψης στους συμβούλους τους , ενώ μειώθηκε και το ποσοστό σχολικής  εγκατάλειψης. Οι προπονητές μετέφεραν για αργότερα το απόγευμα τα αθλήματα, χωρίς να μειωθεί η συμμετοχή των μαθητών.
Τα αποτελέσματα ήταν επίσης ποσοτικά: Ο μέσος όρος βαθμολογίας για το κορυφαίο 10 % των μαθητών του Edina αυξήθηκε από 1288-1500 σε 1600 μετά την εφαρμογή του νέου προγράμματος .
Αλλά ίσως το πιο αξιοσημείωτο από όλα είναι τα αποτελέσματα είχαν την ίδια επίδραση σε μαθητές με διαφορετικό κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο. Μετά την επιτυχία στην Edina – ένα πλούσιο, προαστιακό σχολείο λευκών- η Πολιτεία της Minneapolis , όπου η πλειοψηφία των μαθητών προέρχεται από μειονοτικές οικογένειες με εισοδήματα αρκετά χαμηλά που πληρούν τις προϋποθέσεις για επιδοτούμενα σχολικά γεύματα, μετέφερε την ώρα έναρξης  των γυμνασίων της από τις 7:15 στις 8:40 . Τα αποτελέσματα δεν ήταν διαφορετικά: Όπως στα προαστιακά ομόλογά τους , οι βαθμοί των μαθητών στη Μινεάπολη βελτιώθηκαν, τα ποσοστά σχολικής  εγκατάλειψης μειώθηκαν, όπως επίσης και οι απουσίες της πρώτης ώρας. Η επίτευξη των ίδιων αποτελεσμάτων παρά τις τεράστιες διαφορές στις κοινωνικοοικονομικές μεταβλητές έδειξε ότι οι συνήθειες του ύπνου δεν είναι πολιτισμικά κατευθυνόμενες, αλλά είναι μια βαθιά βιολογική ανάγκη.

Άλλες περιοχές ακολούθησαν το παράδειγμα  και διαπίστωσαν ότι μερικές φορές τα αποτελέσματα ήταν ανέλπιστα: Ενώ στο Κεντάκι τα τροχαία ατυχήματα των εφήβων αυξήθηκαν κατά 9%, στο Λέξινγκντον όπου η ώρα έναρξης μετατέθηκε για αργότερα, το ποσοστό των ατυχημάτων έπεσε κατά 16% στον ίδιο χρόνο.

Επιτρέποντας στα παιδιά να κοιμηθούν λίγο περισσότερο υποβοηθείται και η επίλυση του προβλήματος του σχολικού εκφοβισμού. Έρευνα του Πανεπιστημίου του Μichigan το 2011, στην οποία έγινε μελέτη περίπου 350 παιδιών του δημοτικού σχολείου, έδειξε ότι περίπου το ένα τρίτο των μαθητών εκφόβιζαν τακτικά τους συμμαθητές τους . Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς είχαν διπλάσιες πιθανότητες να έχουν υπερβολική ημερήσια υπνηλία ή να ροχαλίζουν, δύο συμπτώματα μιας επίμονη διαταραχή του ύπνου .

Πηγή: http://www.brainpickings.org/index.php/2013/07/17/sleep-and-the-teenage-brain/ μτφρ-προσαρμογή: Δ. Καλαϊτζίδης