Τρία χρόνια προσπάθεια προσέγγισης των Δεικτών Αειφόρου Σχολείου
Σχολείο: 7o Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο Αγίου Δημητρίου
Ταχ. Διεύθυνση: Σουλίου 49, Άγιος Δημήτριος ΤΚ 17342
Διευθύντρια: Χριστίνα Νομικού
Επιμέλεια: Χριστίνα Νομικού, Αμαλία Ταπραντζή
Το 7ο Δημοτικό Σχολείο Αγίου Δημητρίου είναι ολοήμερο 12/θέσιο και στεγάζεται σε ένα κτήριο που εγκαινιάστηκε το 1972. Φοιτούν 260 μαθητές/τριες, από τους οποίους περίπου 60 είναι παιδιά μεταναστών. Στο σχολείο υπηρετούν 26 εκπαιδευτικοί, από τους οποίους οι 17 είναι δάσκαλοι/ες και 9 είναι εκπαιδευτικοί διαφόρων ειδικοτήτων(μουσικής, ξένων γλωσσών, φυσικής αγωγής, θεατρικού παιχνιδιού, εικαστικών), από αυτούς οι 19 είναι τοποθετημένοι με οργανική θέση στο σχολείο. Η σχολική κοινότητα του 7ου Δημοτικού Σχολείου Αγίου Δημητρίου, αποτελείται από δραστήριους εκπαιδευτικούς με εμπειρία και συμμετοχή σε προγράμματα καινοτόμων δράσεων (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Πολιτιστικών Θεμάτων, Αγωγής Υγείας). Το όραμα της διευθύντριας και των εκπαιδευτικών του σχολείου είναι η εκπαίδευση που λαμβάνουν οι μαθητές/τριες να καλλιεργήσει την κριτική και δημιουργική τους σκέψη, ώστε να αποτελέσουν τους μελλοντικούς ενεργούς και κριτικά σκεπτόμενους πολίτες. Να αποτελεί δηλαδή το σχολείο ένα χώρο όπου οι μαθητές/τριες θα συμμετέχουν σε ενδιαφέρουσες, ελκυστικές γι΄ αυτούς δραστηριότητες, που θα συνδυάζουν τη γνώση με την ευχαρίστηση και θα συνδέουν τη γνώση με καθημερινές καταστάσεις. Επίσης ανάμεσα στους στόχους είναι:
-Η ευαισθητοποίηση των μαθητών γύρω από θέματα του περιβάλλοντος, αρχίζοντας πρώτα από το κοντινό τους περιβάλλον. Να ενδιαφερθούν δηλαδή για το σχολείο, τη γειτονιά, το δήμο.
-Η μείωση του οικολογικού τους αποτυπώματος στο σχολείο και στο σπίτι.
-Η καλλιέργεια κουλτούρας συνεργασίας και καλής επικοινωνίας μεταξύ όλων των συμμετεχόντων στη σχολική κοινότητα, εκπαιδευτικών, μαθητών, γονέων, βοηθητικού προσωπικού, αξιοποιώντας τις κατάλληλες ευκαιρίες, ώστε το σχολείο να είναι ανοιχτό και ευαισθητοποιημένο σε θέματα που αφορούν τη σχολική και την τοπική κοινότητα.
Κινούμενοι προς αυτή την κατεύθυνση οι εκπαιδευτικοί του σχολείου έχουν αναπτύξει άριστη συνεργασία με το Σύλλογο Γονέων, ο οποίος σχεδιάζει και υλοποιεί δράσειςδημιουργικές και ευχάριστες για τα παιδιά, εκτός λειτουργίας του σχολείου. Επίσης καλή συνεργασία υπάρχει με το βοηθητικό προσωπικό του σχολείου, την καθαρίστρια, τη σχολική τροχονόμο και με τη μισθώτρια του κυλικείου.
Στο διαγωνισμό Βραβείο Αειφόρου Σχολείου(ΒΑΣ) συμμετείχαμε κατά τα σχολικά έτη 2011-12 και 2012-13. Μελετώντας τους δείκτες αειφόρου σχολείου και εργαζόμενοι στο πλαίσιο που δημιουργούν, διαπιστώσαμε ότι μας βοηθούν να οργανώσουμε τις δράσεις μας στην κατεύθυνση των στόχων που έχουμε θέσει. Η συμμετοχή του σχολείου στο ΒΑΣ έγινε μετά από εισήγηση της διευθύντριας Χριστίνας Νομικού, κατά το σχολικό έτος 2011-12, η οποία έγινε δεκτή από το σύλλογο διδασκόντων. Το σχολείο συνέχισε την προσπάθεια της στροφής προς την αειφορία και συμμετείχε στο διαγωνισμό του ΒΑΣ και κατά το σχολικό έτος 2012-13, καταλαμβάνοντας την 6η θέση πανελληνίως. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της προϋπάρχουσας εμπειρίας όλων των εμπλεκόμενων εκπαιδευτικών γύρω από καινοτόμα προγράμματα, της διάθεσής τους να εργαστούν πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα και επιπλέον του διδακτικού τους ωραρίου, καθώς και στην οργάνωση της όλης προσπάθειας που έγινε με οδηγό τους δείκτες αειφόρου σχολείου. Σημαντικό ρόλο, βέβαια, έπαιξε στη διάκριση η εμπειρία που απέκτησε όλη η σχολική κοινότητα από τον πρώτο χρόνο συμμετοχής μας στο διαγωνισμό.
Το σύνολο των τμημάτων του σχολείου και τα δύο σχολικά έτη της συμμετοχής στο ΒΑΣ, ανέλαβε να προσεγγίσει τους δείκτες του αειφόρου σχολείου κυρίως στο πλαίσιο των προγραμμάτων καινοτόμων δράσεων(Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών Θεμάτων), υλοποιώντας σχέδια εργασίας τις ώρες της ευέλικτης ζώνης και με διαθεματική προσέγγιση στα διάφορα διδακτικά αντικείμενα, όποτε δινόταν η ευκαιρία. Κατά το πρώτο έτος συμμετοχής στο διαγωνισμό (2011-12) συμμετείχαν όλα τα τμήματα του σχολείου. Στη διάρκεια αυτού του σχολικού έτους τα πράγματα ήταν κάπως διερευνητικά, καθώς ήταν η πρώτη επαφή της σχολικής κοινότητας με τους δείκτες αειφόρου σχολείου. Το Σχέδιο Αειφόρου Διαχείρισης στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στους δείκτες, σε συνδυασμό με τις ανάγκες του σχολείου, τους προβληματισμούς των εκπαιδευτικών και των μαθητών/τριών και τους στόχους που είχαμε ως σχολική κοινότητα. Δόθηκε επίσης προτεραιότητα στην ανάπτυξη κλίματος ουσιαστικής επικοινωνίας και συνεργασίας, πρώτα μεταξύ των εκπαιδευτικών και στη συνέχεια μεταξύ όλων των συμμετεχόντων στη σχολική κοινότητα.
Η όλη προσπάθεια προσέγγισης των δεικτών αειφόρου σχολείου, κατά τα δύο χρόνια συμμετοχής στο διαγωνισμό, μόνο οφέλη προσέφερε στη σχολική μας κοινότητα. Αυτό είναι εμφανές, αφού συνεχίσαμε την προσπάθεια και το επόμενο σχολικό έτος 2013-14, παρόλο που δεν προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός. Αρκετοί εκπαιδευτικοί ζήτησαν να μελετήσουν καλύτερα τους δείκτες και έγιναν μέλη του Δικτύου Εκπαιδευτικών Αειφόρου Σχολείου που συντονίζει η Αειφόρουμ (https://aeiforum.eu/index.php/el/). Επίσης δηλώσαμε συμμετοχή στα Βραβεία Αειφόρου Σχολείου 2014 που ανακοινώθηκαν από την Αειφόρουμ, το Φεβρουάριο του 2014 και δεν έχουν πλέον διαγωνιστική μορφή https://aeiforum.eu/index.php/el/aeiforo-sxoleio/diktyo-ekpaideftikon-aeiforou-sxoleiou-3/73-vraveia-aeiforou-sxoleiou-2014.
Τα θέματα που διαπραγματευτήκαμε αυτά τα τρία χρόνια ήταν αρκετά και ποικίλα και πάντα υπήρχε μια αντιστοιχία με τους δείκτες αειφόρου σχολείου. Κάποια θέματα που ήταν δημοφιλή σε εκπαιδευτικούς και μαθητές/τριες επαναλήφθηκαν καιτα τρία χρόνια με τη συμμετοχή αρκετών τμημάτων στο καθένα. Συγκεκριμένα τα προγράμματα που υλοποιήσαμε ήταν: Περιβαλλοντικά, «Ο σχολικός κήπος», «Τίποτα δεν πάει χαμένο» και «Πώς να μειώσω τα απορρίμματα μου», «Το νερό στη φύση και στη γειτονιά μου», «Το νερό είναι στοιχείο και στοιχειό», «Το ρέμα της Πικροδάφνης», «Η γειτονιά μου: Γνωρίζω και αγαπώ την πόλη μου- Μαθαίνω τα προβλήματά της-Συμμετέχω ενεργά στην επίλυσή τους. Γίνομαι ενεργός πολίτης», «Κυκλοφορώ οικολογικά και με ασφάλεια», «Κατανάλωση ενέργειας στα κτήρια».
Πολιτιστικά, «Κόκκινη κλωστή δεμένη…», «Ο ποιητής Ι. Πολέμης», «Χαμένες πατρίδες», «Γειτονάκι μου», «Το παραμύθι σε πολλές εκδοχές- ανατρεπτικά παραμύθια», «Πρόγραμμα φιλαναγνωσίας με αγαπημένους συγγραφείς παιδικών βιβλίων».
Αγωγής Υγείας, «Ασφαλές διαδίκτυο», «Ανακαλύπτω τον εαυτό μου-συνεργάζομαι- εκφράζομαι-δημιουργώ», «Ανακαλύπτω τον υπέροχο εαυτό μου και τα συναισθήματά μου», «Μεσογειακή διατροφή».
Επίσης εκπαιδευτικοί και μαθητές/τριεςκάθε χρόνο υλοποιούν δράσεις εκτός αναλυτικού προγράμματος που κάνουν πιο ενδιαφέρουσα και ευχάριστη την καθημερινότητα στο σχολείο. Τα Χριστούγεννα ζυμώνουν μελομακάρονα, το Πάσχα κουλουράκια, βάφουν αβγά, φτιάχνουν λαμπάδες και διάφορες άλλες κατασκευές, οργανώνονται προβολές, ενδοσχολικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου και βόλεϊ κ.α. Μάλιστα εφέτος προγραμματίζουμε για το τέλος της σχολικής χρονιάς παζάρι με κατασκευές των μαθητών/τριών, με σκοπό να ενισχύσουμε την αγορά του ηλεκτρονικού εξοπλισμού του σχολείου.
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε κάποιες από τις δράσεις:
-Προγραμματίστηκαν πολλές και ενδιαφέρουσες επισκέψεις των τάξεων του σχολείου σε παιδικά θέατρα, μουσεία, στο Ίδρυμα Ευγενίδου, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη κ.α. και προσκλήθηκαν στο σχολείο μας ειδικοί που υλοποίησαν με τα παιδιά διάφορες δραστηριότητες με ποικίλη θεματολογία(νερό, ανακύκλωση, κυκλοφοριακή αγωγή κ.α.).
-Έγινε παραγωγή υλικού έντυπου και ηλεκτρονικού, που προήλθε από τις εργασίες των μαθητών/τριών.
-Διοργανώθηκαν διάφορες εκδηλώσεις στο σχολείο με τη συμμετοχή των μαθητών για τη διάχυση των αποτελεσμάτων της όλης προσπάθειας της στροφής προς την αειφορία.
-Διοργανώθηκαν επίσης αρκετές ομιλίες από ειδικούς για εκπαιδευτικούς, γονείς, μαθητές/τριες και την τοπική κοινωνία.
-Έγιναν παρεμβάσεις στο κτήριο με πρωτοβουλία μαθητών και εκπαιδευτικών. Επίσης η προσπάθεια που κάνουμε για μείωση του οικολογικού μας αποτυπώματος και η ευαισθητοποίηση της σχολικής και τοπικής κοινότητας για εξοικονόμηση ενέργειας, είχε ως αποτέλεσμα και την ευαισθητοποίηση της Δημοτικής Αρχής, η οποία πρότεινε το σχολείο να ενταχθεί στο πρόγραμμα «Εξοικονομώ». Η πρόταση εγκρίθηκε και ήδη έχει αρχίσει η διαδικασία της μελέτης για αντικατάσταση των καυστήρων πετρελαίου με άλλους φυσικού αερίου, των μονών υαλοπινάκων με διπλούς κλπ.
Για την προσέγγιση των δεικτών αξιοποιήθηκε η ευέλικτη ζώνη και έγινε διαθεματική προσέγγιση διαφόρων ζητημάτων σχετικά με την αειφορία σε όλα τα μαθήματα. Στόχος ήταν να οργανωθούν και να σχεδιαστούν δραστηριότητες και δράσεις που να ανταποκρίνονται στα τρία επίπεδα του αειφόρου σχολείου, δηλαδή το παιδαγωγικό, κοινωνικό/οργανωσιακό και το περιβαλλοντικό/τεχνικό, έτσι ώστε να καλύπτονται οι δείκτες από τα αντίστοιχα πεδία. Το ημερολόγιο αειφόρου σχολείου μας βοήθησε να παρακολουθούμε την εξέλιξη της προσπάθειάς μας και να οργανώνουμε τις μελλοντικές μας δράσεις.
Τα οφέλη από την προσπάθεια προσέγγισης των δεικτών αειφόρου σχολείου, αυτά τα τρία χρόνια,είχαν αποδέκτες τόσο τους εκπαιδευτικούς όσο και τους μαθητές του σχολείου μας.
Ως προς τους εκπαιδευτικούς τα πιο σημαντικά που πετύχαμε είναι ότι:
-Απέκτησαν σταδιακά εμπειρία στην ολιστική και συστημική προσέγγιση των ζητημάτων.
-Προσέγγισαν την έννοια της αειφορίας και υιοθέτησαν οι ίδιοι αειφορικές πρακτικές που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή.
-Εξοικειώθηκαν περισσότερο με τη χρήση ΤΠΕ και την εφαρμογή καινοτόμων διδακτικών τεχνικών.
-Ανέπτυξαν τη μεταξύ τους συνεργασία και η όλη προσπάθεια συνέβαλε σημαντικά στην επαγγελματική τους ανάπτυξη. Θεωρούμε ότι πλέον σε μεγάλο βαθμό έχουν ενσωματωθεί πρακτικές που υπαγορεύονται από τους δείκτες αειφόρου σχολείου και θα υιοθετηθούν στην καθημερινή πρακτική των εκπαιδευτικών και στο μέλλον.
Να σημειωθεί ότι από το πρώτο έτος της προσπάθειας δόθηκε προτεραιότητα στην ανάπτυξη κλίματος ουσιαστικής επικοινωνίας και συνεργασίας, πρώτα μεταξύ των εκπαιδευτικών. Επειδή είναι σημαντικό να καλλιεργείται και να αναπτύσσεται η μορφή συνεργασίας, που στηρίζεται σε σχέσεις εμπιστοσύνης, αλληλεκτίμησης και αλληλοσεβασμούκαι οι σχέσεις αυτές οικοδομούνται σε βάθος χρόνου, η αρχή έγινε με τη δημιουργία μικρών κοινοτήτων πρακτικής, αποτελούμενες βασικά από εκπαιδευτικούς που είχαν ήδη διαμορφωμένες σχέσεις και με ένα έως δυο άλλους εκπαιδευτικούς, ευελπιστώντας ότι σταδιακά θα ενσωματωθούν στην ομάδα. Η προσπάθεια που έγινε συνέβαλε στο να ξεπεράσουν οι εκπαιδευτικοί σε μεγάλο βαθμό τη ατομικιστική παράδοση, καθώς αναπτύχθηκε στενότερη συνεργασία για την οργάνωση κοινών δράσεων και την υλοποίηση δραστηριοτήτων σε συνεργασία. Κάποιες πόρτες αιθουσών διδασκαλίας άνοιξαν, αφήνοντας το περιθώριο σε συναδέλφους να παρακολουθήσουν την υλοποίηση δραστηριοτήτων και να συμμετέχουν κάνοντας ακόμα και συνδιδασκαλία. Εφαρμόστηκε κατά κάποιο τρόπο τον πρώτο χρόνο η τεχνητή συνεργασία, που είναι μια ενδιάμεση μεταβατική περίοδος, αλλά φάνηκε πως έθεσε τις βάσεις για την εγκαθίδρυση μελλοντικής συνεργατικής παράδοσης. Αυτό φάνηκε πραγματικά και τα επόμενα χρόνια που η συνεργασία γινόταν πλέον πιο συστηματικά και εποικοδομητικά ανάμεσα σε αρκετούς εκπαιδευτικούς. Ενδιαφέρον στοιχείο επίσης είναι πως μετά τον πρώτο χρόνο συμμετοχής κάμφθηκαν οι ενδοιασμοί για πιθανή επιπλέον εργασία και ο προγραμματισμός και η οργάνωση δράσεων πέρα του αναλυτικού προγράμματος γινόταν με μεγαλύτερη άνεση, καθώς οι εκπαιδευτικοί με τους μαθητές τους αναλάμβαναν συχνά διάφορες πρωτοβουλίες.
Η θετική επίδραση παρατηρήθηκε και στους μαθητές. Συγκεκριμένα:
-Ευαισθητοποιήθηκαν γύρω από ζητήματα που σχετίζονται με το περιβάλλον του σχολείου, της γειτονιάς, του πλανήτη.
-Καλλιέργησαν αρκετά την ικανότητα να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν, μελετώντας με βιωματικό τρόπο ζητήματα που σχετίζονται με την καθημερινή τους ζωή.
-Απέκτησαν γνώσεις που θα συμβάλλουν στο να ενεργούν φιλοπεριβαλλοντικά, ενώ ταυτόχρονα απέκτησαν δεξιότητες που σχετίζονται με καθημερινές πρακτικές εξοικονόμησης φυσικών πόρων.
-Αντιλήφθησαν καλύτερα τι σημαίνει να συμβιώνουν με τους άλλους και καλλιέργησαν ικανότητες που συμβάλλουν στην κατανόηση και στο σεβασμό των άλλων.
-Κατανόησαν καλύτερα τις σχέσεις αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης που υπάρχουν μεταξύ των κατοίκων, των επιχειρηματιών, των υπηρεσιών στο δήμο μας.
-Συνειδητοποίησαν την αξία της συνεργασίας για την από κοινού αντιμετώπιση των προβλημάτων.
-Ανέπτυξαν την αυτοπεποίθησή τους, κυρίως μαθητές που δεν χαρακτηρίζονται από υψηλή επίδοση στα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος. Μεγάλο ενδιαφέρον έδειξαν αυτοί οι μαθητές για ζητήματα που σχετίζονται με το κτηριακό και το φυσικό περιβάλλον. Τους δόθηκε η ευκαιρία, μέσα από τις διαφόρες δραστηριότητεςπου υλοποιήθηκαν, να επιδείξουν δεξιότητες που στο παραδοσιακό σχολείο δεν φαίνονται και να αναλάβουν ένα νέο σημαντικό ρόλο μέσα στη σχολική κοινότητα.
-Οι μαθητές στο σύνολό τουςκαλλιέργησαν δεξιότητεςκαι ταυτόχρονα ευχαριστήθηκαν από τη συμμετοχή τους στις διάφορες δραστηριότητες εκτός αίθουσας διδασκαλίας. Ενδιαφέρθηκαν μάλιστα ιδιαίτερα για δραστηριότητες που είχαν άμεση σχέση με καταστάσεις που βιώνουν καθημερινά στο άμεσο περιβάλλον τους.
Τα τρία αυτά χρόνια μέσα από την προσπάθεια προσέγγισης των δεικτών αειφόρου σχολείου έγινε σημαντικό άνοιγμα του σχολείου προς την τοπική κοινότητα και ενισχύθηκε η συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση καθώς είναι σημαντικές οι παρεμβάσεις που έγιναν στο κτήριο και προγραμματίζονται να γίνουν. Οικοδομήθηκε μια σχέση αλληλεπίδρασης μαθητών και εκπαιδευτικών με την τοπική κοινότητα και ειδικότερα με τη δημοτική αρχή. Είδαν οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές την κοινότητα ως πηγή μάθησης και χώρο δράσης και πιθανά αν υπάρχει συνέχεια προς αυτή την κατεύθυνση, σταδιακά να οικοδομηθεί η προσωπικότητα του μελλοντικού ενεργού πολίτη. Άλλωστε ως αειφόρο σχολείο ορίζεται αυτό που ενδιαφέρεται να αναπτύξει μαθησιακά περιβάλλοντα και μαθησιακές εμπειρίες που θα καταστήσουν ικανούς τους μαθητές να εργασθούν προς την κατεύθυνση της διασφάλισης ποιότητας ζωής.
