Περιβαλλοντική παιδεία και Αειφόρο Σχολείο
Του Δημήτρη Καλαϊτζίδη
Η συζήτηση για την προσφορά της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη μόρφωση των Ελλήνων είναι πάντα ανοικτή. Πρόσφατα μέλος των Οικολόγων-Πράσινων μας έλεγε ότι σε μια συνάντηση με μια ομάδα νέων (φοιτητών), οι οποίοι είχαν «ζωηρές οικολογικές ανησυχίες», αποφασίστηκε να έλθουν πλησιέστερα προς το κόμμα. Όταν τελείωσε η συνάντηση και αποχώρησαν από την αίθουσα, άφησαν πίσω τους ένα Βατερλώ με …πτώματα σκουπιδιών. Μπουκαλάκια νερού, χυμού, αποτσίγαρα πατημένα στο πάτωμα, χαρτομάνδηλα και ότι άλλο βάλει ο νους του ανθρώπου. Αυτή η κραυγαλέα αντίφαση μεταξύ της θεωρητικής τους επιθυμίας να συμμετάσχουν σε ένα οικολογικό φορέα και της πρακτικής τους ως εκδήλωση της καθημερινής συμπεριφοράς τους, δείχνει, κατά τη γνώμη μας, το τεράστιο μορφωτικό κενό με το οποίο αποχωρούν τα παιδιά από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αποχωρούν, δηλαδή, πρακτικώς αμόρφωτα. Διότι, πώς μπορεί να θεωρηθεί μορφωμένος ένας άνθρωπος όταν δε σέβεται το περιβάλλον το οποίο τον στηρίζει και μέσα στο οποίο ζει;
Και η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Π.Ε); Η Εκπαίδευση για την Αειφορία(ΕγΑ); Ίσως κάποτε πρέπει να θέσουμε τα δάκτυλα επί των τύπων των ήλων. Η συνεισφορά τους είναι πολύ μικρή στην φιλοπεριβαλλοντική διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας. Βέβαια, δεν θα πρέπει κανείς να περιμένει από μια περιθωριακή και υποβαθμισμένη βιωματική σχολική δραστηριότητα να αλλάξει ριζικά τη στάση και τη συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στο περιβάλλον. Δυστυχώς, είμαστε κάθε στιγμή έτοιμοι να υποδείξουμε τις ίδιες παιδικές αρρώστιες της Π.Ε./ΕγΑ που ποτέ δεν ξεπεράστηκαν, αντίθετα εντάθηκαν τα τελευταία χρόνια.
Αφού διατυπώσουμε την άποψη ότι είναι αδύνατον να είναι κανείς μορφωμένος μόνο περιβαλλοντικά, ενώ στους άλλους τομείς να είναι αμόρφωτος, θα ισχυριστούμε ότι η Π.Ε. μόνη της απέτυχε να προσεγγίσει τους στόχους της. Το γεγονός ότι η προσπάθεια ήταν να δώσουμε στα παιδιά κατευθύνσεις (μέσω της κριτικής σκέψης) για τη στάση και τη συμπεριφορά τους απέναντι στο περιβάλλον, χωρίς, ταυτόχρονα να επιδιώκουμε τη συνολική απόκτηση παιδείας, υποδεικνύει και τον κύριο λόγο της αποτυχίας. Αντίθετα, δείχνει πιο ολοκληρωμένη η προσέγγιση της Εκπαίδευσης για την Αειφορία, αφού είναι πιο σφαιρική, πιο περιεκτική, πιο ολιστική, πιο πολιτική και εν τέλει μάλλον πιο ενδιαφέρουσα για τα παιδιά. Ίσως, εγκαταλείποντας τη στενή οπτική της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και προωθώντας την ευρύτερη και πιο «εποπτική» ΕγΑ, να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα.
Αυτό θέλει να πετύχει το Αειφόρο Σχολείο: Να απλώσει την οπτική του, την οπτική της ολιστικής και σφαιρικής προσέγγισης των ζητημάτων σε όλες τις εκφράσεις της ζωής του σχολείου. Από τα διδακτικά αντικείμενα (χωρισμένα μεταξύ τους με βάραθρα) που θέλει να τα ενοποιήσει στη βάση μιας ενιαίας «πλανητικής» -συστημικής προσέγγισης, στη δημοκρατική λειτουργία και διοίκηση, στη συνειδητή μείωση του οικολογικού αποτυπώματος και στην επίσης συνειδητή διεύρυνση του ορίζοντα του σχολείου, με προοπτική τον κόσμο. Μόνο ένας ολιστικά και σφαιρικά μορφωμένος άνθρωπος μπορεί να συλλάβει στο πραγματικό του μέγεθος το περιβαλλοντικό πρόβλημα, διότι, απλούστατα, αυτό δεν είναι κυρίως περιβαλλοντικό αλλά πολιτιστικό και βαθιά πολιτικό.
