Editorial (2)

Αειφόρο σχολείο: κάθε καθυστέρηση κοστίζει

Από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Εκπαίδευση για την Αειφορία

Με την εισαγωγή της Εκπαίδευσης για την Αειφορία (ΕγΑ),η οποία είναι  διάδοχος της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, (Διεθνής Διάσκεψη «Περιβάλλον και Κοινωνία: Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση των Πολιτών για την Αειφορία» -Θεσσαλονίκη, 8-12 Δεκεμβρίου 1997) έγινε αντιληπτή η ανάγκη να συνδεθεί η εκπαίδευση αυτή με σημαντικές αλλαγές στη ζωή του σχολείου. Τη μεταβολή από την «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» στην Εκπαίδευση για την Αειφορία(ΕγΑ) συνόδεψε και η εμφάνιση του όρου «Αειφόρο Σχολείο» (sustainableschool). Η βασική ιδέα για το «Αειφόρο Σχολείο», είναι η ενσωμάτωση της οπτικής της αειφορίας σε κάθε πλευρά της ζωής του, δηλαδή στη διοίκηση, στη μαθησιακή διαδικασία, στη διαχείριση των κτηρίων, στις μετακινήσεις από και προς το σχολείο, στις σχέσεις του σχολείου με τη τοπική κοινότητα. 

Το Αειφόρο Σχολείο στην  Ελλάδα

Στην Ελλάδα η ομάδα του  Συμβουλίου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, θεσμοθέτησε το διαγωνισμό «Βραβείο Αειφόρου  Σχολείου», ύστερα από πρόταση του Δημήτρη Καλαΐτζίδη,ένα διαγωνισμό μεταξύ σχολείων της ίδιας βαθμίδας και του ίδιου τύπου. Για την επιλογή των σχολείων προς βράβευση αξιοποιήθηκαν οι «Δείκτες Αειφόρου Σχολείου». Ο πανελλήνιος θεσμός-διαγωνισμός «Βραβείο Αειφόρου  Σχολείου» λειτούργησε στο πλαίσιο του ΣΠΕ και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, από τη σχολική χρονιά 2010-11 και για τρία χρόνια . Στο διαγωνισμό συμμετείχαν  τα τρία χρόνια 530 σχολεία κάθε βαθμίδας και τύπου. Ο διαγωνισμός σταμάτησε τον Ιούνιο του 2013. Η βασική ιδέα των Δεικτών Αειφόρου Σχολείου είναι  να υποβοηθήσουν (οι δείκτες) τη σχολική κοινότητα, ώστε να δράσει με βάση συγκεκριμένο σχέδιο, προκειμένου να επιτύχει βελτίωση και στα τρία πεδία λειτουργίας του σχολείου, δηλαδή στο παιδαγωγικό, κοινωνικό/οργανωσιακό και περιβαλλοντικό.

Της  Ελληνικής πρότασης, που διατύπωσε η ομάδα του ΣΠΕ, προηγήθηκε η εκδοχή του Ηνωμένου Βασιλείου (2006) η οποία υιοθετούσε τις «Οκτώ Θύρες της Εκπαίδευσης για την Αειφορία». Στη σχετική ιστοσελίδα, που σημειωτέον, έχει αποσυρθεί επισήμως από το Υπουργείο Παιδείας του Ηνωμένου Βασιλείου, διαβάζουμε“Planning a SustainableSchool. «…Το Εθνικό Πλαίσιο για τα Αειφόρα Σχολεία ερμηνεύει αυτές τις προτεραιότητες για τα σχολεία και τους προσφέρει μια σειρά από «πυλώνες» μέσα από τους οποίους θα καθορίσει τις αειφόρες πρακτικές.Οι πυλώνες είναι σημεία εισόδου – μια συλλογή από διακριτές και ολοκληρωμένες περιοχές εστίασης τις οποίες τα σχολεία μπορούν υιοθετήσουν και να αναλάβουν σχετική δράση. Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τις τοπικές και τις εθνικές προτεραιότητες, κάθε ένας από τους πυλώνες αντλεί την έμπνευσή του από μια σειράκυβερνητικές πολιτικές που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής. Θα θέλαμε όλα τα σχολεία να αποδίδουν καλά σε όλους αυτούς τους πυλώνες μέχρι το 2020 και προσφέρει τις ακόλουθες συστάσεις σχετικά με αυτό”. (Η κυβερνητική πολιτική του Τόνι Μπλαιρ, για τα Αειφόρα Σχολεία του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως δημοσιεύτηκε στοwww.teachernet.gov).

Μετά την απομάκρυνση των Εργατικών από την εξουσία, ο κύριος «πάροχος» οικολογικής παιδείας στο Η.Β. είναι η ΜΚΟ Keep Britain Tidy, η οποία υποστηρίζεται από χορηγούς (corporate funders). Η οργάνωση αυτή διαχειρίζεται τα EcoSchools (Οικολογικά Σχολεία) στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα «Οικολογικά Σχολεία» στην Ελλάδα συντονίζονται, από την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης» (Προστασία της Φύσης) και τελούν υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας. Όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα της εταιρείας  ο διεθνής συντονιστής είναι το FΕΕ (FoundationforEnvironmentalEducation).

Η Ελλάδα απέχει από το Αειφόρο Σχολείο

Όπως είναι πλέον σαφές, υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στο ζήτημα του Αειφόρου Σχολείου, ωστόσο το πιο σημαντικό είναι ότι η Ελλάδα έχει μείνει μακριά από το Αειφόρο Σχολείο και την αναγνωρισμένη προσφορά του  στην παιδεία, και όχι μόνο στην περιβαλλοντική. Έχουμε ήδη από τον Οκτώβριο παραδώσει στη ΣΕΠΕΔ τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιήσαμε μεταξύ των σχολείων που συμμετείχαν στο διαγωνισμό του Βραβείου Αειφόρου Σχολείου.  Τα σχολεία λειτούργησαν με βάση τους Δείκτες Αειφόρου Σχολείου και από τις απαντήσεις τους γίνεται σαφές ότι το αειφόρο σχολείο, όπως το προτείνουμε, θα μπορούσε ναυιοθετηθεί και προταθεί ως η μορφή οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου που βελτιώνει θεαματικά και σε μικρό χρονικό διάστημα, όλες ανεξαιρέτως τις πλευρές του. Ενδεικτικά μόνο παραθέτουμε ορισμένες απαντήσεις-απόψεις εκπαιδευτικών στηνερώτηση: Παρατηρήσατε κάποια αλλαγή της συμπεριφοράς των μαθητών/μαθητριών μετά τη συμμετοχή του σχολείου σας στο BAΣ;

$1o   Υπάρχει τεράστια αλλαγή στη συμπεριφορά τους (φιλοπεριβαλλοντική)

$1o   Πιο φιλικοί, πιο ανοικτοί, πιο δεκτικοί, πιο συνεργατικοί

$1o   Λιγότερα πεταμένα βιβλία

$1o   Καλύτερες σχέσεις, μείωση σκουπιδιών

$1o   Λιγότερα περιστατικά βίας μεταξύ τους, λιγότερες ποινές

$1o   Μεγαλύτερη εμπλοκή των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων

$1o   Περισσότερο συνειδητοποιημένοι περιβαλλοντικά (πχ. καθαριότητα του σχολικού χώρου)

$1o   Μειώθηκαν οι κοπάνες

$1o   Δουλεύουν περισσότερο σε ομάδες

$1o   Κάποιοι μαθητές ανέδειξαν θετικά στοιχεία της προσωπικότητάς τους

$1o   Βάλανε τους γονείς τους να κάνουν ανακύκλωση και προβληματίζονται για το τι ανακυκλώνεται

$1o   Έγιναν πιο φιλικοί και πιο δραστήριοι.Πιο φιλικό κλίμα.

$1o   Αύξηση της συμμετοχής  μαθητών σε δράσεις του σχολείου

$1o   Έμαθαν να σέβονται τα δημιουργήματά τους, καθώς και των άλλων

$1o   Βελτιώθηκε η σχέση εκπαιδευτικών-μαθητών

$1o   Μεγάλη αλλαγή! Συμμετέχουν και οι περιθωριακοί μαθητές

$1o   Έχουν περισσότερη φαντασία, μεγαλύτερη συμμετοχή, πιο ομαδική δουλειά

$1o   Καλύτερη επικοινωνία, αύξηση του εθελοντισμού

$1o   Πιο συνεργάσιμοι, έχουν χτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης

$1o   Τα άτακτα παιδιά, αναλαμβάνοντας ρόλους βελτιώθηκαν

$1o   Ενεργοποίηση των μαθητών που δεν κινητοποιούνται με παραδοσιακές μεθόδους

$1o   Έκλειναν τα φώτα και τα παράθυρα, δε σπαταλούσαν νερό

$1o   Βλέπουν θετικά το σχολείο, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες

$1o   Τεράστια αλλαγή στο σύνολο των μαθητών.

Οι αυθόρμητες αυτές δηλώσεις των εκπαιδευτικών για τη λειτουργία του σχολείου με βάση τους Δείκτες Αειφόρου Σχολείου, δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία για το γεγονός ότι πράγματι μπορεί (ασφαλώς υπό προϋποθέσεις) η εισαγωγή των δεικτών ως πλαίσιο λειτουργίας, να συμβάλλει σε μια μεγάλη και θετική αλλαγή του σχολείου προς ένα αειφόρο πρότυπο, όπως το έχουν περιγράψει οι μαθητές με τον όρο «καλύτερο σχολείο». Και πάλι ενδεικτικά παραθέτουμε τις προτάσεις των εκπαιδευτικών προς την Κυβέρνηση:

$1·         Έκδοση εντύπου ενημερωτικού υλικού για το Αειφόρο Σχολείο.

$1·         Οικονομική ενίσχυση των σχολείων.

$1·         Να εισαχθεί στο πρόγραμμα του σχολείου το πρόγραμμα «Αειφόρο Σχολείο» (13 επαναλήψεις της πρότασης).

$1·         Να γραφούν τα σχολικά βιβλία στο πνεύμα της αειφορίας.

$1·         Πιο πολλά σεμινάρια.

$1·         Να υπάρχει η Ευέλικτη Ζώνη στο ωρολόγιο πρόγραμμα.

Μετά από όλα αυτά, πιστεύουμε ότι το Υπουργείο πρέπει να υιοθετήσει την οπτική του Αειφόρου Σχολείουμέσω των Δεικτών Αειφόρου Σχολείου, ως την πιο αποτελεσματική μορφή οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου η οποία οδηγεί ταυτόχρονα προς την αειφορία και προς την αποτελεσματικότητα του σχολείου ως θεσμού. Θα πρέπει να εγκαταλειφθεί η χρήση της ορολογίας «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» (163790/Γ7/  31-10-2013 της ΥΠΑΙΘ/ΣΕΠΕΔ)αφού ο όρος είναι παρωχημένος και να αντικατασταθεί από τον όρο ΕγΑ, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα μια νέα εποχή στη λειτουργία του σχολείου συνολικά. Η πρότασή μας για υιοθέτηση των Δεικτών Αειφόρου Σχολείου ως καθοδηγητικού πλαισίου για τη στροφή των σχολείων προς την αειφορία, έχει δοκιμαστεί στην πράξη και είναι απόλυτα πετυχημένη, όπως μαρτυρούν όλοι όσοι συμμετείχαν στις διαδικασίες του Αειφόρου Σχολείου. Δεν αρκεί, κατά  τη γνώμη μας, η έγκριση ενός ή περισσοτέρων προγραμμάτων με τίτλους που να περιέχουν το «αειφόρο σχολείο». Το αειφόρο σχολείο θα πρέπει να γίνει ο στόχος της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, από τα Υπουργείο.