Σχολικό Πρόγραμμα Δράσης (Σ.Π.Δ.)
Το Αειφόρο Σχολείο
Σχολικό Πρόγραμμα Δράσης (Σ.Π.Δ.) ή Σχολικό Σχέδιο Δράσης (Σ.Σ.Δ.)
Το πρόγραμμα δράσης του σχολείου καταρτίζεται από την Επιτροπή Αειφόρου Σχολείου (Ε.Α.Σ) ή την Επιτροπή Σχολικού Σχεδίου Δράσης.
Είναι χρήσιμο και αποτελεσματικό αν περιλαμβάνει τα εξής μέρη:
- Καθορισμός των επιμέρους στόχων που πρέπει να επιτευχθούν, σε συσχέτιση με τα τρία πεδία του Αειφόρου Σχολείου
- Περιγραφή των επιμέρους δράσεων-Συσχετισμός τους με τους Δείκτες Αειφόρου Σχολείου
- Κατάρτιση του χρονοδιαγράμματος των ενεργειών-δράσεων
- Κατανομή των αρμοδιοτήτων στις ομάδες υλοποίησης του έργου
- Παρακολούθηση της εξέλιξης κάθε έργου-δράσης-Καταγραφή στο Ημερολόγιο Αειφόρου Σχολείου
- Αξιολόγηση των επιτευγμάτων με βάση τους προκαθορισμένους στόχους
- Εκδηλώσεις προβολής και δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων-Υποβολή του Ημερολογίου για διεκδίκηση του Σήματος Αειφόρου Σχολείου
Ας δούμε πιο αναλυτικά τα μέρη του Σ.Π.Δ.
1.Καθορισμός των επιμέρους στόχων που πρέπει να επιτευχθούν
Ο καθορισμός των επιμέρους στόχων γίνεται σε συσχέτιση με τα τρία πεδία: Παιδαγωγικό-Κοινωνικό-Περιβαλλοντικό. Η πυξίδα για τον καθορισμό των στόχων είναι οι Δείκτες Αειφόρου Σχολείου. Οι γενικοί στόχοι, όπως καταγράφτηκαν στο Σ.Α.Δ.η εντοπίστηκαν με τη διαδικασία της SWOT analysis, θα πρέπει να εξειδικευτούν από τις αντίστοιχες ομάδες με τη χρήση των Δεικτών Αειφόρου Σχολείου και να καταρτιστούν τα επιμέρους χρονοδιαγράμματα, καθώς και ένα συνολικό για να υπάρχει εποπτεία του πράγματος. Στον καθορισμό των στόχων συμμετέχει ασφαλώς η Επιτροπή Αειφόρου Σχολείου, όπως επίσης και οι επικεφαλής εκπαιδευτικοί των επιμέρους ομάδων δράσης.
2. Αναλυτική περιγραφή των επιμέρους δράσεων
Οι δράσεις που θα αναπτυχθούν εξαρτώνται από τον σχεδιασμό που θα κάνει η Επιτροπή Αειφόρου Σχολείου. Μελετώντας τους Δείκτες Αειφόρου Αλείου, μπορούμε να οργανώσουμε τις ομάδες οι οποίες θα κάνουν τις αντίστοιχες ενέργειες ή δράσεις, προκειμένου να ανταποκριθούμε στους δείκτες και στους στόχους που υπηρετούν.
Μελετώντας τους Δείκτες μπορούμε να δούμε ότι προβλέπουν κάποιες μετρήσεις (Κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, κατανάλωση νερού, χαρτιού για φωτοτυπίες, κτλ). Για τους δείκτες αυτούς θα μπορούσαμε να οργανώσουμε μια ομάδα, ας πούμ την Ομάδα Οικολογικού Αποτυπώματος με επικεφαλής ένα εκπαιδευτικό. Η ομάδα θα αναλάβει να πραγματοποιήσει τις σχετικές μετρήσεις, να τηρεί αρχείο των μετρήσεων και να εξάγει τα αποτελέσματα που προβλέπουν οι σχετικοί δείκτες.
Με τον τρόπο αυτό όλοι οι μαθητές/μαθήτριες του σχολείου και όλοι οι εκπαιδευτικοί, μπορούν να συμμετάσχουν σε διαφορετικές ομάδες, οι οποίες θα σχεδιάσουν τις ενέργειες και δράσεις τους προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που εκφράζονται από τους δείκτες.
Δεν αρκεί δηλαδή, για παράδειγμα, η “Ομάδα Οικολογικού Αποτυπώματος” να μετρά σωστά την κατανάλωση νερού ή ηλεκτρικής ενέργειας. Εκείνο που έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία, είναι να σχεδιαστούν οι κατάλληλες δράσεις ώστε να μειωθεί η κατανάλωση, νερού, χαρτιού και ενέργειας. Έτσι, η ομάδα θα πρέπει να αναλάβει ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ώστε όλοι οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου να μειώσουν και το χαρτί που χρησιμοποιούν και το χαρτί που πετιέται ως άχρηστο, να μειώσουν τη σπατάλη νερού, ηλεκτρικής ενέργειας, κτλ.
Για παράδειγμα, μερικοί σχετικοί μεταξύ τους δείκτες είναι:
- Βάρος απορριμμάτων που δεν πάει για ανακύκλωση, ανά μαθητή
- Βάρος χαρτιού που δόθηκε για ανακύκλωση ανά μαθητή
- Αριθμός φύλλων φωτοτυπικού χαρτιού ανά μαθητή και εκπαιδευτικό
- Κιλά μπαταριών ανά μαθητή που δίνονται για ανακύκλωση
- Υπάρχει φορτιστής για επαναφορτιζόμενες μπαταρίες;
Για τους δείκτες αυτούς θα μπορούσαμε να οργανώσουμε την Ομάδα Οικολογικού Αποτυπώματος που θα αποτελείται από 1-2 μαθητές κάθε τμήματος, με έναν καθηγητή ή δάσκαλο επικεφαλής. Τι θα κάνει η ομάδα: Θα προμηθευτεί ένα ζυγό με ικανότητα ζύγισης περίπου 10 κιλών. Σε συνεργασία με την καθαρίστρια του σχολείου θα ζυγίζονται κάθε μέρα τα απορρίμματα που πηγαίνουν στη χωματερή (στον πράσινο κάδο, όχι στον μπλε της ανακύκλωσης). Οι ζυγίσεις-μετρήσεις θα καταγράφονται, θα βγαίνουν τα αθροίσματα κάθε μήνα και στο τέλος της περιόδου θα βγει το βάρος απορριμμάτων ανά μαθητή. Αυτό μπορεί να γίνει ακόμη και για ένα μόνο δίμηνο, ώστε να αναληφθεί προσπάθεια να μειωθούν τα αυλικά που πετάγονται στον πράσινο κάδο, ως άχρηστα, με ταυτόχρονη αύξηση των προς ανακύκλωση υλικών.
Ομαδοποιούμε τους δείκτες αειφόρου σχολείου, σχηματίζουμε ομάδες κατάλληλου μεγέθους, ορίζουμε συντονιστές και προχωρούμε στην υλοποίηση των ενεργειών μας.
Μια περιγραφή δράσης μπορεί να είναι αυτή:
«Η ομάδα χαρτιού-ανακύκλωσης που αποτελείται από δύο εκπροσώπους κάθε τμήματος με επικεφαλής καθηγητή/δάσκαλο τον/την κ……. και την καθαρίστρια κα. Μ……. θα κάνει τα εξής: Καθημερινά θα ζυγίζει τα απορρίμματα που απορρίπτονται στον συνηθισμένο κάδο (πράσινος κάδος) και πηγαίνουν στην χωματερή (όχι για ανακύκλωση).
3. Διαμόρφωση του χρονοδιαγράμματος των ενεργειών-δράσεων
Κάθε δείκτης περιλαμβάνει (άμεσα ή έμμεσα) μια χρονική διάσταση. Κάποιοι δείκτες απαιτούν μετρήσεις, τη συχνότητα των οποίων αποφασίζει κάθε ομάδα. Για το λόγο αυτό, κάθε ομάδα θα πρέπει να καταρτίσει το λεπτομερές σχέδιο-χρονοδιάγραμμα των ενεργειών της, ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των δεικτών αειφόρου σχολείου. Η διάρκεια της περιόδου υλοποίησης των δεικτών είναι συνήθως από τον Οκτώβριο μέχρι τα μέσα Μαΐου. Με βάση αυτή τη χρονική περίοδο θα πρέπει να γίνουν όλοι οι σχεδιασμοί, να δημιουργηθούν οι κατάλληλες φόρμες, τα κατάλληλα έντυπα για την καταγραφή των παρατηρήσεων, των σχολίων. Είναι απαραίτητο κάθε ομάδα να τηρεί ημερολόγιο των ενεργειών της. Είναι αλήθεια ότι το ελληνικό σχολείο δεν έχει συνηθίσει σε τέτοιες ρουτίνες, όπως π.χ. οι εβδομαδιαίες μετρήσεις. Ωστόσο, όσο μετράμε και διαθέτουμε στοιχεία, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την πορεία μας.
4. Κατανομή των αρμοδιοτήτων στις ομάδες υλοποίησης του έργου
Αφού γίνει η αναλυτική περιγραφή των επιμέρους δράσεων που πρέπει να γίνουν ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που έθεσε το σχολείο (και που απορρέουν από τους Δείκτες Αειφόρου Σχολείου), αποφασίζεται ο αριθμός, η ονομασία, ο συντονιστής εκπαιδευτικός και τα μέλη των ομάδων που θα αναλάβουν τις επιμέρους δράσεις. Είναι πιθανό να σχηματιστούν ορισμένες ομάδες, όπως π.χ. Ομάδα ανακύκλωσης, Ομάδα Οικολογικού Αποτιπώματος, η Ομάδα Σχολικής Διαμεσολάβηςης, η Ομάδα Αθλητισμού και Διατροφής, η Ομάδα Υγείας και Ευξίας, η Ομάδα Πολιτιστικών Εκδηλώσεων, η Ομάδα ενημέρωσης ευαισθητοποίησης, η Ομάδα Παιδαγωγικών Καινοτομιών, η Ομάδα Αισθητικής και Τέχνης, η Ομάδα Κήπου και Πρασίνου κ. ά.
Στη συνεδρίαση του Συλλόγου Διδασκόντων όπου θα κατατεθεί προς έγκριση το Σχολικό Πρόγραμμα Δράσης, θα πρέπει να καθοριστούν οι αρμοδιότητες κάθε ομάδας, οι δείκτες τους οποίους θα αναλάβει να υλοποιήσει, οι δράσεις τις οποίες θα αναλάβει, το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των ενεργειών και δράσεων. Όλες οι ομάδες θα δεσμευτούν ότι θα έχουν ολοκληρώσει το έργο τους λίγες μέρες πριν από την καθορισμένη στο χρονοδιάγραμμα ημερομηνία και θα έχουν συμπληρώσει στο Ημερολόγιο Αειφόρου Σχολείου, όλες τις δράσεις τους.
5. Παρακολούθηση της εξέλιξης κάθε έργου-δράσης
Η Επιτροπή Αειφόρου Σχολειου (ΕΑΣ) θα μπορούσε να είναι αρμόδια να παρακολουθεί την εξέλιξη των ενεργειών και δράσεων, να δίνει βοήθεια εκεί που υπάρχει ανάγκη, να κινητοποιεί και να εμψυχώνει τα μέλη των ομάδων ώστε να πετύχουν τους στόχους τους. Όλες οι ομάδες θα πρέπει να δεσμευτούν ότι θα έχουν ολοκληρώσει το έργο τους λίγες μέρες πριν την καθορισμένη ημερομηνία. Η ΕΑΣ θα είναι αυτή που θα εξασφαλίσει ότι όλες οι ομάδες ανταποκρίνονται στα καθήκοντα που έχουν αναλάβει και ότι θα φέρουν με επιτυχία σε πέρας το έργο τους στον καθορισμένο χρόνο και ότι θα συμπληρώνουν τις δράσεις στο Ημερολόγιο. Για το λόγο αυτό, η Ε.Α.Σ. είναι πολύ σημαντική για την επιτυχία των στόχων του σχολείου.
6. Αναστοχασμός, Ανατροφοδότηση και Αξιολόγηση των επιτευγμάτων
Κάποια στιγμή πριν το τέλος της σχολικής χρονιάς θα πρέπει να γίνει συνεδρία αναστοχασμού, ανατροφοδότησης και αξιολόγησης όσων πέτυχε το σχολείο. Θα πρέπει δηλαδή, κάθε ομάδα, να παρουσιάσει σε όλο το σχολείο τη δράση της, από τους σχεδιασμούς, τη διαδικασία υλοποίησης των ενεργειών και δράσεων, την αποτίμηση των αποτελεσμάτων της και μια εκτίμηση των θετικών-αρνητικών εμπειριών που αποκόμισαν τα μέλη της, ως παρακαταθήκη για τις επόμενες ομάδες. Πολύ χρήσιμο για τη διαδικασία αυτή είναι φυσικά το Ημερολόγιο Αειφόρου Σχολείου, όπου θα έχουν καταγραφεί όλες οι δράσεις του σχολείου.
Ένα χρήσιμο εργαλείο για την παρουσίαση των ομάδων είναι η ανάλυση SWOT (δυνατά σημεία, αδύνατα σημεία, ευκαιρίες και απειλές). Περισσότερα για την SWOT μπορείτε να βρείτε στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%83%CE%B7_SWOT) .
7. Εκδηλώσεις προβολής και δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων
Είναι βέβαιο ότι όλο το σχολείο θα έχει κερδίσει πάρα πολλά από τη προσπάθεια που έκανε κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Θα έχει εμπλουτίσει τη διδασκαλία, θα έχει αυξήσει τις διδακτικές επισκέψεις, θα έχει εμβαθύνει τη δημοκρατία, θα έχει μειώσει την επιθετικότηα, θα έχει βελτιώσει τις σχέσεις των παιδιών μεταξύ τους, θα έχει μειώσει την κατανάλωση νερού, χαρτιού, ρεύματος, θα έχει φέρει πιο κοντά τα παιδιά μεταξύ τους και με τους δασκάλους τους, θα έχει αυξήσει πολύ τη γνώση σχετικά με το περιβάλλον και την αειφορία, κτλ.
Όλα αυτά αξίζουν να γιορταστούν στο σχολείο μαζί με όλους όσους συνέβαλλαν στα μεγάλα επιτεύγματα, και αυτοί μπορεί να είναι όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας (διευθυντής, υποδιευθυντής, εκπαιδευτικοί, μαθητές/μαθήτριες, καθαρίστριες, φύλακες, κυλικείο, σύλλογος γονέων, κτλ). Αξίζει λοιπόν να οργανωθεί μια μεγάλη γιορτή στο σχολείο προκειμένου να γιορταστούν όλα τα επιτεύγματα. Στη γιορτή αυτή θα μπορέσουν όλοι να εκφράσουν τα συναισθήματά τους σχετικά με τη συμμετοχή τους σε ένα τόσο πετυχημένο πρόγραμμα, θα μπορέσουν (χρησιμοποιώντας όλα τα είδη της έκφρασης και παρουσίασης) να δείξουν σε όλους τα επιτεύγματά τους, να συγχαρούν ο ένας τον άλλον και να ανανεώσουν το ραντεβού τους για ακόμη μεγαλύτερα επιτεύγματα.