Σχολικές Ομάδες Δράσης

Το Αειφόρο Σχολείο

Σχολικές Ομάδες Δράσης

Παρακάτω παρουσιάζονται μερικές ιδέες για τη συγκρότηση ομάδων δράσης. Κάθε σχολείο αποφασίζει να δημιουργήσει τόσες ομάδες όσες προκύπτουν από τη συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του σχολείου, την κουλτούρα του, τη διαθεσιμότητα χρόνου και πόρων, κτλ.

Σε κάθε σχολείο που θέλει να στραφεί προς την αειφορία, θα πρέπει να γίνουν σημαντικές αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές δεν γίνονται από τη μια στιγμή στην άλλη, αφού χρειαζόμαστε κάποιο χρόνο για να κατανοήσουμε τα νέα δεδομένα, την αναγκαιότητα για την ανάληψη αυτού του έργου και στη συνέχεια, να αναλάβουμε δράση για την αλλαγή.

Το «Αειφόρο Σχολείο» με τους Δείκτες Αειφόρου Σχολείου, προσανατολίζει το σχολείο προς την κατεύθυνση της αειφορίας. Οι δείκτες είναι στην πραγματικότητα στόχοι ή κίνητρα ή εναύσματα για να γίνουν δράσεις και ενέργειες, ώστε το σχολείο σταδιακά να αρχίσει να αλλάζει προς ένα αειφόρο σχολείο.

Για να υλοποιηθούν αυτές οι δράσεις θα πρέπει η ηγεσία του σχολείου, οι διδάσκοντες, οι μαθητές/μαθήτριες, οι γονείς, η τοπική κοινωνία, όλοι, να λάβουν και να κατανοήσουν το μήνυμα της αειφορίας και να δράσουν ανάλογα.

Εδώ θα πρέπει να μιλήσουμε λίγο για την «Ολιστική σχολική προσέγγιση». Ιδεωδώς στο Αειφόρο Σχολείο συμμετέχουν όλοι οι εκπαιδευτικοί, όλα τα παιδιά, πάρα πολλοί γονείς, όλο το βοηθητικό προσωπικό. Στην πραγματική ζωή δεν μπορούν να συμμετέχουν όλοι οι εκπαιδευτικοί, δεν μπορούν να συμμετέχουν πολλοί γονείς. Μπορούν όμως να συμμετέχουν όλοι οι μαθητές; Μπορούμε αβίαστα να πούμε ΝΑΙ, διότι πρέπει να διαχωρίσουμε τους μαθητές που θα αποτελέσουν τα μέλη των ομάδων δράσης, από τους μαθητές που για μια ποικιλία λόγων δεν είναι σε θέση να συμμετάσχουν με αυτό τον ενεργό τρόπο στις ομάδες. Είναι σε θέση όμως να διαχωρίζουν τα απορρίμματά τους στο σχολείο, να κλείνουν βρύσες και διακόπτες, να συμμετέχουν στις μαθητικές κοινότητες, να φέρνουν από το σπίτι τις άδειες μπαταρίες και τα χαλασμένα ηλεκτρικά-ηλεκτρονικά. Είναι και αυτή συμμετοχή, αν όχι το ίδιο σημαντική με την ενεργό συμμετοχή σε μια ομάδα, ωστόσο πολύ σημαντική.

To ίδιο ισχύει και για τους εκπαιδευτικούς. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που κάνουν δύσκολη ή αδύνατη την πλήρη συμμετοχή όλων των εκπαιδευτικών. Μπορούν όμως όλοι να αφιερώσουν ένα μικρό μέρος του συνολικού διδακτικού τους χρόνου για να διδάξουν θέματα μεγάλης σημασίας που δεν περιλαμβάνονται στο αναλυτικό πρόγραμμα, μπορούν να πειραματιστούν με εναλλακτικές διδακτικές μεθόδους, μπορούν να ενισχύσουν τα αποτελέσματα των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, μπορούν να εισαγάγουν στη διδασκαλία τους, προοδευτικά, τις νέες τεχνολογίες. Αυτό είναι αρκετό για αρχή.

Ωστόσο, η Ολιστική Σχολική Προσέγγιση σημαίνει κάτι παραπάνω. Σημαίνει συνέργειες και συνεργασίες σε οριζόντιο και κατακόρυφο επίπεδο μέσα στο σχολείο, ώστε το σχολείο να υλοποιήσει το Σχολικό Πρόγραμμα Δράσης.

To σχολείο, λοιπόν, υιοθετεί την Ολιστική Σχολική Προσέγγιση (βλ. Σχήμα) 

Σχήμα 1. Ολιστική Σχολική Προσέγγιση

Η Ολιστική Σχολική προσέγγιση σημαίνει ότι οι αρχές και αξίες της αειφορίας 

Α. Ενσωματώνονται οριζόντια σε όλα τα μαθήματα (Διάχυση)

Β. Εντάσσονται στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων

Γ. Οι στόχοι του σχολείου προσεγγίζονται και με τη δημιουργία Ομάδων Δράσης από μαθητές/μαθήτριες με επιφαλής εκπαιδευτικούς του σχολείου.

Συμπληρωματικά προς όσα σημαντικά συμβαίνουν σε όλα σχεδόν τα σχολεία της χώρας σε επιμέρους τομείς (π.χ. στον περιβαλλοντικό), το Αειφόρο Σχολείο έχει μια ολοκληρωμένη, σφαιρική, ολιστική προσέγγιση στη λειτουργία του. Οι ποικίλες δράσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του Αειφόρου σχολείου εμπίπτουν στα τρία Πεδία του Αειφόρου  Σχολείου (βλ. γράφημα):

Α. Παιδαγωγικό

Β. Κοινωνικό & Οργανωσιακό

Γ. Περιβαλλοντικό

Στο σχολείο πρέπει να συγκροτηθούν μαθητικές ομάδες οι οποίες θα διαχειριστούν τις βελτιώσεις που υποδεικνύονται από τους δείκτες αειφόρου σχολείου, υποβοηθούμενες από τους συντονιστές εκπαιδευτικούς. Οι τίτλοι των ομάδων θα ήταν καλό να επιλεγούν από τα ίδια τα παιδιά. Μπορούμε επίσης να ζητήσουμε να δημιουργήσουν ένα έμβλημα ή ένα λογότυπο της ομάδας, να φτιάξουν ένα Τ-σέρτ με το όνομα της ομάδας. Είναι μερικές από τις τεχνικές που ενδυναμώνουν τους δεσμούς των μελών της ομάδας και τη συνοχή της.

Παρακάτω υπάρχει μια πρόταση οργάνωσης των μαθητικών ομάδων και των αρμοδιοτήτων που θα αναλάβει κάθε μια από αυτές, φυσικά με την υποστήριξη και τον συντονισμό των εκπαιδευτικών. Η πρόταση δεν είναι δεσμευτική, είναι μια από τις πολλές που μπορεί να διατυπωθούν. Το μοναδικό ζήτημα είναι να υπάρξουν οι πρωτοβουλίες και να ξεκινήσει η δράση.

Αρχικά θα πρέπει οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν στη διαδικασία, να μελετήσουν και να ομαδοποιήσουν τους Δείκτες Αειφόρου Σχολείου. Να μεταφράσουν τους δείκτες σε στόχους του σχολείου και να συζητήσουν με τα παιδιά τρόπους προσέγγισης αυτών των στόχων. Στη συνέχεια, μια ομάδα δεικτών που είναι συναφείς, μπορεί να αναληφθεί από μια μαθητική ομάδα. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να οργανώσουμε στο σχολείο τόσες ομάδες, όσες είναι δυνατόν να σχηματιστούν με το δεδομένο αριθμό παιδιών.

Ενδεικτικά και μόνο, μπορουμε να προτείνουμε τίτλους για ορσμένες ομάδες;

Ομάδα ανακύκλωσης, Ομάδα Οικολογικού Αποτυπώματος, η Ομάδα Σχολικής Διαμεσολάβησης, η Ομάδα Αθλητισμού και Διατροφής, η Ομάδα Υγείας και Ευεξίας, η Ομάδα Πολιτιστικών Εκδηλώσεων, η Ομάδα ενημέρωσης ευαισθητοποίησης, η Ομάδα Παιδαγωγικών Καινοτομιών, η Ομάδα Αισθητικής και Τέχνης, η Ομάδα Κήπου και Πρασίνου κ. ά.

Για κάθε ομάδα που προτείνουμε στο παρακάτω παράδειγμα, δίνουμε τα καθήκοντα που απορρέουν από τους αντίστοιχους δείκτες που θα κληθεί να διαχειριστεί. Ασφαλώς, σε κάθε σχολείο μπορεί να υπάρξουν διαφοροποιήσεις και πολλές διαφορετικές εναλλακτικές λύσεις για την οργάνωση και δράση των ομάδων. Σημαντικό ρόλο παίζει στη συγκρότηση ομάδων το είδος του σχολείου και η βαθμίδα. Για παράδειγμα, στο δημοτικό κάθε ομάδα μπορεί να αντιστοιχεί σε ένα τμήμα μιας τάξης, στο νηπιαγωγείο να είναι όλη η ομάδα των παιδιών κτλ. Σημαντικό ρόλο στην κατανομή των ομάδων παίζουν, επίσης, οι τοπικές συνθήκες και οι ιδιαίτερες ανάγκες κάθε σχολείου τις οποίες, άλλωστε, γνωρίζουν καλύτερα όσοι εργάζονται και φοιτούν σ’ αυτό.

Συντονιστική ομάδα (Επιτροπή Αειφόρου Σχολείου-Ε.Α.Σ ή Επιτροπή Σχολικού  Σχεδίου Δράσης): Διευθυντής, μικρή ομάδα εκπαιδευτικών, μερικοί μαθητές, εκπρόσωπος των γονέων, το προσωπικό καθαριότητας, το κυλιείο (όπου υπάρχει) και (ίσως) εκπρόσωπος του τοπικού Δήμου.

Αν το σχολείο συμμετέχει στην προσπάθεια να πιστοποιηθεί με το Σήμα Αειφόρου Σχολείου, η ομάδα αυτή ουσιαστικά τηρεί στατιστικά στοιχεία ή καταγράφει στοιχεία τα οποία θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα, μαζί με τα δεδομένα των υπόλοιπων δεικτών, ώστε να προκύψει η τελική και συνολική βαθμολογία (σκορ) του σχολείου.

Σε κάθε περίπτωση, συντονίζει την όλη δράση του σχολείου. Συναντιέται σε τακτά χρονικά διαστήματα και αξιολογεί την πορεία υλοποίησης των στόχων του σχολείου. Θέματα και δείκτες με τους οποίους θα ασχοληθεί η Επιτροπή Αειφόρου Σχολείου θα μπορούσαν να είναι οι εξής:

1. Η τήρηση και συμπλήρωση του Ημερολογίου Αειφόρου Σχολείου (βλ. υπόδειγμα)
2. Η διαμόρφωση του Σχολικού Προγράμματος Δράσης (Σ.Π.Δ.);
3. Η εισαγωγή θεμάτων σχετικών με το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη στα μαθήματα του σχολείου
4. Το είδος των προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων (π.χ. Π.Ε./Α.Υ, κτλ) που υλοποιήθηκαν στο σχολείο πέρσι και φέτος.
5. Αύξηση του αριθμού των εκπαιδευτικών του σχολείου που συμμετέχουν ενεργά στο Σ.Π.Δ.
6. Αύξηση του αριθμού των μαθητών/μαθητριών που συμμετέχουν ενεργά στο Σ.Π.Δ.
7. Εισαγωγή  πλαισίου εναλλακτικών ποινών, ώστε να μη πολώνεται το κλίμα μέσα στο σχολείο.
8. Διοργάνωση ενδοσχολικής επιμόρφωσης σε θέματα σχετικά με την εκπαίδευση για την αειφορία, για νέες διδακτικές προσεγγίσεις (ομαδοσυνεργατική), τη διαχείριση κρίσεων, διαχείριση συγκρούσεων, την ανάπτυξη ικανοτήτων λήψης αποφάσεων, κτλ.

1η Ομάδα (π.χ. Δημοκρατίας και Κοινωνικής Ευθύνης)

Καθήκοντα και δράσεις που αναλαμβάνει η ομάδα:

1. Να βελτιώσει τη δημοκρατική λειτουργία των 5 μελών μαθητικών συμβουλίων και του 15μελούς.
2. Να φροντίσει για τη σύγκληση των γενικών συνελεύσεων και για εισαγωγή στην ημερήσια διάταξη αυτών των συνελεύσεων θεμάτων σχετικών με τη λειτουργία του σχολείου, με εισαγωγή καινοτομιών στο σχολείο, κτλ.
3. Να συμβάλει στη βελτίωση συνολικά της δημοκρατικής λειτουργίας του σχολείου με σχετικές πρωτοβουλίες .
4. Να αναλάβει την οργάνωση της συμμετοχής του σχολείου σε κοινωνικές και περιβαλλοντικές δράσεις όπως, έρανοι, δενδροφυτεύσεις, φροντίδα αδέσποτων ζώων, υποστήριξη φτωχών οικογενειών και προσφύγων/μεταναστών, καθαρισμός ακτών, καθαρισμός δασών, φροντίδα ενός πάρκου μέσα στην πόλη, συμμετοχή σε ενημερωτικές εκστρατείες για κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα.
5. Να αναλάβει την πρόσκληση εξωσχολικών επιστημόνων και επαγγελματιών για μεταφορά γνώσεων και εμπειρίας στο σχολείο και στις μαθήτριες.
6. Να υποβάλλει εισηγήσεις στο Σύλλογο Διδασκόντων για εκπαιδευτικές και διδακτικές επισκέψεις.

2η Ομάδα (π.χ. Ενδοσχολικής Ανάπτυξης)

Καθήκοντα και δράσεις που αναλαμβάνει η ομάδα:

1. Να σκεφτεί και να υλοποιήσει ενέργειες προκειμένου να αυξηθεί ο αριθμός επισκέψεων στην ιστοσελίδα του σχολείου.
2. Να αυξήσει τη συχνότητα χρήσης του Η/Υ και ΤΠΕ για τη διδασκαλία όλων των μαθημάτων.
3. Να σκεφτεί και εξασφαλίσει πόρους ώστε κάθε αίθουσα διδασκαλίας να έχει το δικό της βιντεοπροβολέα ή διαδραστικό πίνακα και να αυξηθεί η χρήση τους συνολικά για όλα τα μαθήματα.
4. Να αναλάβει την αισθητική αναβάθμιση του σχολείου (ζωγραφική, καθαριότητα, αναδιάταξη επίπλων, κτλ), με τη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων παιδιών και εξωσχολικών καλλιτεχνών.
5. Να συνεργαστεί με το κυλικείο, ώστε αυτό να διαθέτει βιολογικά και υγιεινά τρόφιμα.
6. Να σχεδιάσει ένα σχέδιο δράσης για να μειωθεί το ποσοστό των παιδιών που έρχονται στο σχολείο με ΙΧ και να αυξηθεί το ποσοστό εκείνων που έρχονται με ποδήλατο, με τα μέσα μαζικής συγκοινωνίας και με τα πόδια.

3η Ομάδα (π.χ. Οικολογικού Αποτυπώματος)

Καθήκοντα και δράσεις που αναλαμβάνει η ομάδα:

1. Να κάνει την οικολογική αποτύπωση του σχολείου, σύμφωνα με το υπάρχον υπόδειγμα, ώστε κάθε βελτίωση να μπορεί να καταγράφεται με ακρίβεια και αξιοπιστία. Για το σκοπό αυτό θα συνεργαστεί και με άλλες ομάδες, με τη διεύθυνση του σχολείου, με το Δήμο, κτλ.
2. Να μελετήσει τρόπους ώστε το σχολείο να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας και να παράγει τη δική του ενέργεια (αν είναι εφικτό).
3. Να αναλάβει τη φύτευση δέντρων και άλλων φυτών σε κάθε διαθέσιμο χώρο του σχολείου καθώς και τη φροντίδα τους.
4. Να μελετήσει (ιντερνετ, βιβλιοθήκες, περιοδικά) την εμπειρία που υπάρχει σε άλλα σχολεία (του εσωτερικού ή του εξωτερικού) και να εισηγηθεί αλλαγές που μπορούν να εφαρμοστούν και στο δικό τους σχολείο.
5. Να ενημερώσει και να διδάξει στους μαθητές και στις μαθήτριες του σχολείου το θέμα του οικολογικού αποτυπώματος και τους τρόπους μείωσής του.
6. Να βρει τρόπους μείωσης της κατανάλωσης χαρτιού φωτοτυπίας.
7. Να αναλάβει τη συγκέντρωση των ανακυκλώσιμων υλικών και τη μεταφορά τους στον μπλε κάδο, Αυτό το καθήκον περιλαμβάνει και τη ζύγιση των ανακυκλώσιμων ώστε να γνωρίζουμε το συνολικό βάρος αυτών που δίνουμε για ανακύκλωση.
8. Να βρει τρόπους μείωσης των απορριμμάτων. Αυτό το καθήκον περιλαμβάνει και την καταγραφή του βάρους των απορριμμάτων.
9. Να βρει τρόπους μείωσης της κατανάλωσης νερού
10. Να βρει τρόπους μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας
11. Να οργανώσει σύστημα συγκέντρωσης και παράδοσης λαμπτήρων,μπαταριών και ηλεκτρικών-ηλεκτρονικών συσκευών για ανακύκλωση
12. Να οργανώσει τη συλλογή τηγανέλαιου για αποφυγή της ρύπανσης του νερού αλλά και για την ενίσχυση του σχολικού ταμείου με έσοδα από την πώληση του τηγανέλαιου. Εναλλακτικά, μπορεί να γίνει παραγωγή σαπουνιού στο σχολικό εργαστήριο.

4η Ομάδα

Ομάδα Σχολικής Διαμεσολάβησης

Η ομάδα αυτή, που θα αποτελείται από εκλεγμένους εκπροσώπους όλων των τμημάτων, μαζί με τους αναπληρωτές τους, αφού επιμορφωθούν από τους εκπαιδευτικούς, θα αναλάβουν διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ μαθητών που έχουν διαφορές ή δείχνουν επιθετικότητα, κακή συμπεριφορά κτλ. Ο ρόλος τους θα είναι να εξομαλύνουν την κατάσταση υιοθετώντας πολιτικές αμοιβαίου κέρδους (win-win).

5η Ομάδα

(π.χ. Τύπου και Ενημέρωσης)

Καθήκοντα και δράσεις που αναλαμβάνει η ομάδα:

1. Παρακολουθεί με δημοσιογραφικό ενδιαφέρον όλες τις δράσεις που γίνονται στο σχολείο και καταγράφει με λεπτομέρεια την πρόοδό τους.
2. Κρατά αρχείο με λεπτομέρειες των δράσεων
3. Συμπληρώνει το Ημερολόγιο Αειφόρου Σχολείου, στα τμήματα ευθύνης που έχει αναλάβει.
4. Δημιουργεί φωτογραφικό αρχείο με τα μέλη των ομάδων και με τις δράσεις.
5. Παίρνει συνεντεύξεις από τους αρμόδιους των σχολικών δράσεων
6. Έρχεται σε επαφή και τροφοδοτεί με ειδήσεις τα τοπικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας
7. Δημοσιεύει Δελτία Τύπου και οργανώνει τα σχετικά αφιερώματα στις εφημερίδες ή στην τηλεόραση
8. Τροφοδοτεί την ιστοσελίδα του σχολείου με σχετικό υλικό προβολής.
9. Προετοιμάζει και διοργανώνει την τελική εκδήλωση για την προβολή και τον πανηγυρισμό του προγράμματος